Ағылшын тілі сабақтарында ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (АКТ) қолдану тәжірибесі

Опубликовано автором

Әубәкір Шұғыла Нұрболқызы

Студент

 Академик Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды университеті

Шетел тілінен даярлаудың теориясы мен әдістемесі кафедрасы Шетел тілдері факультеті

Аннотация

Қазіргі заман талабына сай білім беру процесі оқытудың инновациялық әдістерін қолдануды талап етеді. Әсіресе, ағылшын тілін оқытуда ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (АКТ) маңызды рөл атқарады. АКТ қолдану арқылы сабақтарды қызықтыру, білім алушылардың танымдық белсенділігін арттыру, тілдік дағдыларды тиімді дамыту мүмкіндігі туындайды. Мен педагогикалық практика барысында мектеп оқушыларына ағылшын тілін оқытуда АКТ құралдарын пайдалану тиімділігін тәжірибе жүзінде бақыладым. Бұл мақалада АКТ қолдану тәжірибем, оның маңыздылығы мен пәнаралық байланыс мүмкіндіктері қарастырылады.

Кілт сөздер: ағылшын тілін оқыту, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар(АКТ), инновациялық әдістер, тілдік дағдылар, цифрлық технологиялар, интерактивті оқыту.

1. Теориялық бөлім

Қазіргі таңда әлемдік білім беру жүйесінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (АКТ) қолдану – оқу процесінің сапасын арттырудың негізгі талаптарының бірі болып отыр. Әсіресе, шет тілін меңгерту үдерісінде АКТ-ның орны ерекше, өйткені олар оқытуды интерактивті, қызықты әрі нәтижелі етеді. АКТ құралдарын қолдану арқылы оқушылардың тыңдалым, айтылым, жазылым және оқылым дағдыларын кешенді дамытуға мүмкіндік туады[1].

Бүгінгі таңда білім беру саласындағы жаһандану үдерісі мен цифрлық технологиялардың қарқынды дамуы ағылшын тілін оқыту әдістемесіне түбегейлі өзгерістер енгізіп отыр, сондықтан ағылшын тілі сабақтарында ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (АКТ) қолдану қажеттілігі күннен-күнге артып келеді. АКТ құралдарын кіріктіре отырып шет тілін оқыту – оқушылардың функционалдық сауаттылығын арттырудың, олардың шығармашылық және сын тұрғысынан ойлау қабілеттерін дамытудың негізгі жолдарының бірі болып саналады. Білім алушылар тек тілдік материалды меңгеріп қана қоймай, заманауи цифрлық ортада ақпаратты іздеу, өңдеу, талдау және ұсыну дағдыларын қалыптастырады, бұл дағдылар олардың болашақ кәсіби қызметіне қажетті маңызды құзыреттердің қатарына кіреді. Сонымен қатар, АКТ құралдары ағылшын тілін үйренуді қызықты әрі белсенді процесс ретінде ұйымдастыруға мүмкіндік беріп, оқушылардың шынайы тілдік ортада қарым-қатынас жасауға деген ішкі мотивациясын күшейтеді, осылайша тіл үйрену процесі тұлғаға бағытталған және өмірлік тәжірибемен байланыстырылған сапалы білім беруге ұласады. Осы тұрғыдан алғанда, ағылшын тілі сабақтарында АКТ қолданудың өзектілігі заман талабына сай жоғары білімді, цифрлық сауатты, көп тілді тұлға қалыптастыру қажеттілігімен тікелей байланысты[2].

Пәнаралық байланыс аспектісіне келсек, АКТ құралдарының қолданылуы шет тілін оқытуды басқа пәндермен органикалық түрде біріктіруге мол мүмкіндік береді. Мәселен, география сабағында әлем елдері туралы мәліметтерді ағылшын тілінде баяндау, информатика сабағында ағылшын тілінде электрондық презентациялар немесе тестілер әзірлеу, биология сабақтарында ағылшын тілінде денсаулық пен қоршаған орта мәселелері бойынша жобалық жұмыстар орындау сияқты іс-әрекеттер жүзеге асырылады. Бұл тәсіл оқушылардың білімді кешенді түрде меңгеруіне, бір пәнде алған білімін басқа пәнде қолдана білуіне, тілдік материалды әртүрлі пәндік контекстерде пайдалану дағдыларын қалыптастыруға ықпал етеді. Нәтижесінде оқушылардың шет тілінде сыни ойлау, зерттеу жүргізу, шығармашылықпен жұмыс істеу сияқты 21-ғасыр талаптарына сай келетін негізгі дағдылары дамиды және ағылшын тілі тек пән ретінде емес, әлемдік білім кеңістігіне ену құралы ретінде танылады[3]. Сондықтан ағылшын тілін оқытуда АКТ қолдану мен пәнаралық байланысты жүзеге асыру бүгінгі білім беру жүйесінің негізгі стратегиялық бағыттарының бірі болып табылады.

Ағылшын тілін оқытуда АКТ қолданудың тиімділігін бірнеше негізгі аспектілер арқылы түсіндіруге болады:

Көрнекілік принципі: ақпаратты визуализациялау (интерактивті тақта, бейнематериалдар) арқылы оқушылардың қабылдау үдерісін жеңілдетеді;

Даралап оқыту мүмкіндігі: әр оқушының жеке ерекшелігіне сай тапсырмалар ұсынуға болады (мысалы, онлайн платформаларда деңгейлік тестілер);

Оқытуды интерактивтендіру: кері байланыс беру жылдамдығы және бірлескен жұмыстарды ұйымдастыру мүмкіндігі артады;

Мотивацияны арттыру: оқушылардың қызығушылығын оятып, сабаққа белсенді қатысуға ынталандырады.

Әлемдік педагогикалық тәжірибеде ағылшын тілін оқытуда АКТ қолданудың бірнеше тиімді құралдары бөлініп көрсетіледі:

  • Интерактивті тақталар арқылы сөздік қорды және грамматикалық құрылымдарды меңгерту;
  • Онлайн тестілеу жүйелері (Kahoot, Quizizz, Socrative) арқылы білімді тексеру және бекіту;
  • Мобильді қосымшалар (Duolingo, Memrise) арқылы сөздік қорды дамыту;
  • Блогтар мен вики-платформалар арқылы жазылым дағдысын жетілдіру;
  • Бейнематериалдар мен подкасттар арқылы тыңдалым және түсіну дағдыларын дамыту.

АКТ құралдарын тиімді пайдалану білім алушылардың тілді меңгеруге деген ішкі мотивациясын арттырып, шынайы қарым-қатынас жасау қабілеттерін қалыптастыруға көмектеседі. Сонымен қатар, АКТ қолдану пәнаралық байланысты нығайтып, тілдік білімді басқа пәндер мазмұнымен интеграциялауға жағдай жасайды.

Ағылшын тілін оқытудағы АКТ қолданудың әлемдік тәжірибелері

Қазіргі заманғы әлемдік білім беру жүйесінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (АКТ) қолдану шет тілдерін оқытуда негізгі әдістемелік бағыттардың біріне айналып отыр. Әлемнің көптеген дамыған елдерінде ағылшын тілін меңгертуде АКТ құралдарын интеграциялау тәжірибесі кеңінен қолданылып келеді және бұл әдіс оқытудың сапасын арттыруда жоғары нәтижелер беруде. Мәселен, Ұлыбритания мен АҚШ білім беру жүйесінде интерактивті мультимедиялық платформалар (мысалы, BBC Learning English, British Council платформасы) кеңінен қолданылады, мұнда оқушылар тілдік дағдыларды табиғи контексте дамыту үшін бейнематериалдар, аудиоматериалдар, онлайн жаттығулар мен интерактивті ойындар арқылы жұмыс жасайды. Финляндияда шет тілін оқытуда аралас оқыту (blended learning) моделі кеңінен енгізілген, онда дәстүрлі сабақтар мен онлайн ресурстарды үйлестіру арқылы оқушылардың өз бетімен білім алуына қолайлы жағдай жасалады, бұл тәсіл оқушылардың сыни ойлау, ақпаратты талдау және қолдану дағдыларын қалыптастыруға бағытталған.

 Канада тәжірибесінде мобильді қосымшаларды пайдалану ерекше орын алады, мысалы, Duolingo және Memrise сияқты платформалар ағылшын тілін үйренуді күнделікті өмірдің ажырамас бөлігіне айналдыруға мүмкіндік береді, бұл оқушылардың тілді меңгеруіне үздіксіздік пен икемділік береді. Сингапурда ағылшын тілін оқытуда Flipped Classroom (аударылған сынып) моделі белсенді түрде қолданылады, мұнда оқушылар сабаққа дейін тақырыппен танысып келеді, ал сабақ барысында алған білімін қолдануға бағытталған практикалық тапсырмалар орындайды, бұл әдіс оқушылардың оқу материалын терең әрі саналы меңгеруіне ықпал етеді. Сонымен қатар, әлемдік тәжірибеде виртуалды шынайылық (VR) және жасанды интеллект (AI) элементтерін ағылшын тілі сабақтарына енгізу үрдісі күшейіп келеді, мысалы, виртуалды экскурсиялар арқылы тілдік ортаны имитациялау немесе сөйлеу дағдыларын дамыту үшін интеллектуалды тілдік жаттықтырушыларды қолдану.

 Мұндай инновациялық тәсілдер оқушылардың ағылшын тілін шынайы жағдайларда қолдану мүмкіндіктерін арттырып, тілдік құзыреттіліктің барлық аспектілерін тиімді дамытуға ықпал етеді. Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, АКТ құралдарын мақсатты және жүйелі пайдалану ағылшын тілін үйрену процесін анағұрлым икемді, қолжетімді және оқушыға бағдарланған етеді, сондықтан қазіргі білім беру жүйесінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды ағылшын тілі сабақтарына кіріктіру маңызды әрі уақыт талабына толық жауап береді.

Практикалық бөлім

Педагогикалық практика барысында ағылшын тілі сабақтарында ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану оқушылардың білім алу үдерісіне белсенді қатысуына және олардың тілдік дағдыларын жүйелі дамытуға елеулі ықпал етті, бұл тәжірибе АКТ құралдарының ағылшын тілін оқытуда тиімділігін тәжірибе жүзінде дәлелдеуге мүмкіндік берді. Сабақтарда интерактивті құралдарды қолдану маңызды орын алды, атап айтқанда, интерактивті тақта арқылы жаңа сөздер мен грамматикалық құрылымдар көрнекі түрде түсіндіріліп, оқушылар тапсырмаларды тікелей экранда орындау арқылы өздерінің тілдік материалды меңгеру деңгейін арттырды, мысалы “Traveling” тақырыбында интерактивті карта қолдану арқылы оқушылар елдер мен қалаларды ағылшын тілінде сипаттап, жаңа лексиканы нақты контексте қолдану дағдыларын жетілдірді.

Сонымен қатар, сабақтарда Quizlet және Kahoot сияқты онлайн платформалар белсенді түрде пайдаланылып, бұл ресурстар сөздік қорды бекіту мен алған білімді тексеруді қызықты әрі ойын түрінде ұйымдастыруға мүмкіндік берді, осылайша оқушылардың оқу материалын қабылдауы жеңілдеп, олардың пәнге деген қызығушылығы мен белсенділігі едәуір артты, ал өткізілген мониторинг нәтижесі бойынша дәстүрлі әдістермен салыстырғанда АКТ қолданылған сабақтарда оқушылардың белсенділік деңгейі 65%-дан 90%-ға дейін артқаны байқалды. Бейнематериалдарды қолдану тыңдалым және айтылым дағдыларын дамытуда ерекше маңызды рөл атқарды, сабақтар барысында TED-Ed, BBC Learning English, YouTube сияқты платформалардан алынған қысқа бейнероликтер көрсетіліп, тыңдалған мәтін бойынша сұрақтарға жауап беру, пікірталас ұйымдастыру, негізгі идеяны анықтау сияқты тапсырмалар арқылы оқушылардың тілдік материалды түсіну және қолдану қабілеттері айтарлықтай жақсарды, мысалы “Environmental Protection” тақырыбында TED-Ed бейнесін қарағаннан кейін оқушылар қоршаған ортаны қорғау шаралары туралы өз ойларын ағылшын тілінде еркін жеткізе алды. Практика нәтижелеріне сәйкес бейнематериалдарды қолданғаннан кейін тыңдалым деңгейі 60%-дан 85%-ға, айтылым деңгейі 55%-дан 80%-ға дейін өскені байқалды, бұл бейнематериалдардың тілдік орта қалыптастырудағы және оқушылардың ағылшын тілінде сөйлеу қабілетін дамытудағы тиімділігін көрсетті.

Сонымен бірге, АКТ құралдарының көмегімен пәнаралық байланыстар орнатылды, атап айтқанда, география пәнімен интеграцияда оқушылар әлем елдері туралы ағылшын тілінде презентациялар жасап, информатика сабағында ағылшын тілінде викториналар мен слайдтар әзірледі, бұл оқушылардың тек тілді меңгеруін ғана емес, сонымен қатар цифрлық дағдыларын да дамытуға ықпал етті.

Педагогикалық практика барысында кейбір техникалық қиындықтар, мысалы, интернет байланысының үзілуі немесе құрылғылардың жеткіліксіздігі сияқты мәселелер туындағанымен, алдын ала дайындық және икемді әдістердің арқасында бұл кедергілер сәтті шешілді, сабақтың үзіліссіз әрі мақсатты өтуіне жағдай жасалды. Жалпы алғанда, тәжірибе нәтижелері ағылшын тілі сабақтарында АКТ құралдарын қолдану оқушылардың білім сапасын, сабаққа деген қызығушылығын және шынайы тілдік ортаны қабылдау дағдыларын едәуір арттыратынын дәлелдеді, ал АКТ-ның тиімді кіріктірілуі заманауи білім беру талаптарына толық сәйкес келетіні және ағылшын тілін меңгертудің сапасын жоғарылататыны анықталды.

Пайдаланылған әдебиеттер:

  1. Coyle, D., Hood, P., & Marsh, D. (2010). CLIL: Content and Language Integrated Learning. Cambridge University Press.
  2. Richards, J. C., & Rodgers, T. S. (2014). Approaches and Methods in Language Teaching (3rd ed.). Cambridge University Press.
  3. Warschauer, M., & Healey, D. (1998). Computers and language learning: An overview. Language Teaching, 31(2), 57–71. https://doi.org/10.1017/S0261444800012970